HAVZA'NIN TARİH İÇİNDEKİ YERİ VE ADININ KAYNAĞI

Havza'nın Kelime Anlamı :

'Havza'nın isim olarak kökeninin Hititler (Turaniler)'in Amasya Valisi olan Kavuzhan'dan kaynaklandığı rivayet olunmakta ve bu ismin zamanla halk ağzında ve söyleyiş kolaylığı sebebiyle 'Havza' haline geldiği ileri sürülmektedir. 1174 tarihinden itibaren yazılmış tarihi vesikalara göre, kasabanın adının Havize ve Hevize şeklinde görüldüğü, 1524 tarihinden sonra yazılan yazılarda ise Havza ismiyle kayıtlı olduğu; Havize adının, eski Hancere (boğaz) isminin, Türklerin dilinde değişikliğe uğrayarak yerleşmiş galat şekli olduğu, bunun da sonradan Havza şekline geldiği zan olunmaktadır.

Tarihi Durumu:

Havza'nın tarihi, kuruluş itibariyle çok eskilere dayanmaktadır. Milattan önce 2000'li yıllarda, Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları arasında kurulmuş olup, kuruluş Hitit uygarlığı dönemine dayanır. Havza, 1071 Malazgirt savaşından sonra Türk hâkimiyetine girmiş ise de, haçlı seferleri sonucu sık sık el değiştirmiştir. XIII Yüzyılda Selçukluların eline geçen bölge, Selçuklu Hanedanlığının çöküşünden sonra Canik Beyliği'ne, daha sonra 1414'de Osmanlı yönetimine geçmiştir. Osmanlılar döneminde Amasya'ya bağlı olarak yönetilmiş, 1882 yılında ilçe olmuş, 1925 yılında Amasya'dan ayrılarak Samsun'a bağlanmıştır.

Büyük Önder M. Kemal ATATÜRK, milli mücadele yıllarında 25 Mayıs 1919'da İlçemize teşrif ederek 18 gün kalmış, milli mücadele ile ilgili ilk önemli çalışmalarını İlçemizde yapmıştır. Atatürk'ün o tarihte ikamet ettiği bina, günümüzde Atatürk Evi Müzesi olarak ziyaretçilere hizmet vermektedir.

Atatürk'ün büyük önem verdiği Havza, Atatürk'ün övgülerine mahzar olmuştur. Milli Mücadeleyi fiilen buradan başlatan Mustafa Kemal, Havza'ya daha sonra da üç kez gelmiştir. Atatürk'ün Havza'ya gelişi her yıl 25 Mayıs'ta törenlerle kutlanmaktadır.